Het belang van vitamine D bij de behandeling van ziekten wordt niet altijd voldoende belicht door zorgverleners en huisartsen. Toch speelt deze vitamine een cruciale rol in ons welzijn. In deze blog neem ik u mee in de wereld van vitamine D: wat het doet, hoe het werkt in uw lichaam, en waarom een tekort kan ontstaan. Daarnaast bespreken we welke groepen mensen een verhoogd risico lopen op een tekort en hoe u kunt nagaan of uw vitamine D-niveaus op peil zijn.

Vitamine D speelt een cruciale rol in verschillende processen in het lichaam. Hier zijn de belangrijkste functies:

1. Calcium- en fosforopname

Vitamine D helpt de darmen bij het opnemen van calcium en fosfor uit voedsel. Dit is essentieel voor sterke botten en tanden. Een tekort kan leiden tot botontkalking (osteoporose) of rachitis bij kinderen.

2. Ondersteuning van het immuunsysteem

Vitamine D versterkt het immuunsysteem en helpt bij het bestrijden van infecties, waaronder griep en verkoudheid. Het heeft ook een rol bij het verminderen van ontstekingen.

3. Spierfunctie en preventie van spierzwakte

Vitamine D draagt bij aan een goede spierfunctie en helpt bij het voorkomen van spierzwakte en vallen, vooral bij ouderen.

4. Rol in mentale gezondheid

Onderzoek suggereert dat een tekort aan vitamine D kan bijdragen aan depressie, stemmingsstoornissen en cognitieve achteruitgang.

5. Ondersteuning van hart en bloedvaten

Vitamine D helpt mogelijk bij het reguleren van de bloeddruk en kan het risico op hart- en vaatziekten verlagen.

6. Mogelijke bescherming tegen chronische ziekten

Sommige studies suggereren dat vitamine D een rol kan spelen bij het verminderen van het risico op aandoeningen zoals diabetes type 2, multiple sclerose en bepaalde vormen van kanker.

Wil je weten hoe je je vitamine D-status kunt optimaliseren?

Je kunt je vitamine D-status optimaliseren door een combinatie van zonlicht, voeding en supplementen. Hier zijn de belangrijkste manieren:

1. Zonlicht: de beste natuurlijke bron ☀️

• Laat je huid (zonder zonnebrandcrème) 15-30 minuten per dag blootstellen aan zonlicht, vooral tussen 11:00 en 15:00.
• In Nederland en België is de zon van oktober tot april te zwak om voldoende vitamine D aan te maken. In die periode is extra aandacht nodig via voeding of supplementen.

2. Voeding: vitamine D-rijke producten 🥚🐟

• Vette vis (zalm, haring, makreel, sardines)
• Eieren (vooral het eigeel)
• Roomboter en margarine (soms verrijkt met vitamine D)
• Lever (runderlever, levertraan)
• Melk en zuivelproducten (indien verrijkt)

3. Supplementen: als aanvulling nodig 💊

• Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH):
  • 10 mcg (400 IU) voor kinderen, ouderen, zwangeren en mensen met een donkere huid.
  • 20 mcg (800 IU) voor 70+’ers en mensen met osteoporose.
  • 50-100 mcg (2000-4000 IU) voor optimale bloedwaarden bij tekorten.
• Kies voor vitamine D3 (cholecalciferol), deze wordt beter opgenomen dan D2.

4. Factoren die je vitamine D-opname beïnvloeden

✅ Beweeg buiten: Fysieke activiteit in de zon helpt de aanmaak.

✅ Eet vetrijke voeding: Vitamine D is vetoplosbaar, dus vetten helpen bij de opname.

❌ Vermijd overmatig alcoholgebruik en roken: Dit kan de opname verminderen.

Wil je weten of je een vitamine D-tekort hebt? Dan kun je een bloedtest laten doen om je 25(OH)D-spiegel te meten. Ideale waarden liggen tussen 75-150 nmol/L.

Vitamine D speelt mogelijk een rol bij het verlagen van het risico op bepaalde vormen van kanker en kan de groei van kankercellen beïnvloeden. Hoewel onderzoek nog gaande is, zijn er sterke aanwijzingen voor de volgende effecten:

1. Vitamine D en het risico op kanker

Verschillende studies suggereren dat een optimale vitamine D-status het risico op sommige vormen van kanker kan verlagen, waaronder:

✅ Darmkanker – Lage vitamine D-spiegels worden geassocieerd met een hoger risico.

✅ Borstkanker – Hogere vitamine D-waarden kunnen bescherming bieden, vooral bij postmenopauzale vrouwen.

✅ Prostaatkanker – De relatie is nog onduidelijk, maar vitamine D kan invloed hebben op de groei van prostaatkankercellen.

✅ Longkanker – Sommige studies tonen een lager risico bij voldoende vitamine D.

2. Hoe werkt vitamine D tegen kanker?

🛡️ Onderdrukking van tumorgroei – Vitamine D kan de deling van kankercellen vertragen.

🧬 Versterking van DNA-reparatie – Helpt celschade herstellen, wat mutaties kan voorkomen.

🩸 Remming van bloedvatvorming in tumoren – Voorkomt dat tumoren voedingsstoffen krijgen.

💀 Bevordering van celdood (apoptose) – Doodt abnormale cellen voordat ze schadelijk worden.

3. Kun je kanker voorkomen met vitamine D?

Hoewel vitamine D geen garantie is tegen kanker, tonen sommige studies aan dat hoge bloedwaarden (≥75 nmol/L) gunstig kunnen zijn voor de preventie.

4. Supplementeren bij kanker

• Voor mensen met kanker of een verhoogd risico wordt soms een hogere dosis vitamine D (50-100 mcg per dag) aanbevolen.
• Bloedtest nodig: Laat je vitamine D-waarden meten om de optimale dosering te bepalen.
• Overleg altijd met een arts als je kanker hebt en vitamine D als aanvulling wilt gebruiken.

Wil je meer weten over vitamine D en een specifieke kankersoort?

Vitamine D speelt een belangrijke rol bij de preventie en mogelijk behandeling van darmkanker. Onderzoek wijst erop dat voldoende vitamine D de kans op darmkanker kan verlagen en mogelijk de overleving bij patiënten kan verbeteren.

1. Hoe kan vitamine D beschermen tegen darmkanker?

Vitamine D werkt via verschillende mechanismen:

✅ Remming van ongecontroleerde celdeling – Voorkomt dat darmcellen zich ongecontroleerd vermenigvuldigen.

✅ Bevordering van celdood (apoptose) – Helpt beschadigde of kankercellen af te sterven.

✅ Vermindering van ontstekingen – Chronische darmontsteking verhoogt het risico op kanker.

✅ Regulering van het immuunsysteem – Kan helpen bij het bestrijden van tumorcellen.

2. Studies over vitamine D en darmkanker

📌 Lagere vitamine D-waarden = hoger risico

• Mensen met lage vitamine D-spiegels (<50 nmol/L) hebben een hoger risico op het ontwikkelen van darmkanker.
• Hogere bloedwaarden van vitamine D (≥75 nmol/L) worden geassocieerd met een lager risico.

📌 Betere overleving bij darmkankerpatiënten

• Patiënten met hogere vitamine D-waarden bij de diagnose hebben een betere overlevingskans.
• Suppletie kan mogelijk helpen bij de behandeling, maar onderzoek is nog gaande.

3. Hoeveel vitamine D heb je nodig voor bescherming?

🔹 Voor preventie:

• Streef naar een bloedwaarde van 75-150 nmol/L.
• Dit komt overeen met een dagelijkse inname van 25-50 mcg (1000-2000 IU).

🔹 Bij darmkanker of hoog risico:

• Sommige artsen adviseren 50-100 mcg (2000-4000 IU) per dag, afhankelijk van de bloedwaarden.
• Een bloedtest is belangrijk om te zien of suppletie nodig is.

4. Hoe verhoog je je vitamine D-niveau?

☀️ Zonlicht – 15-30 minuten per dag buiten in de zon (afhankelijk van huidtype en seizoen).

🐟 Voeding – Eet vette vis (zalm, haring, makreel), eieren en verrijkte producten.

💊 Supplementen – Vooral in de winter of bij een tekort is D3-suppletie aanbevolen.

5. Overleg met een arts

• Bij een verhoogd risico op darmkanker (bijvoorbeeld door familiegeschiedenis) is het slim om vitamine D-waarden te laten meten.
• Bij een bestaande diagnose van darmkanker kan een arts helpen bepalen of suppletie nuttig is.

Wil je weten hoe je je vitamine D het beste kunt laten testen?

Er is steeds meer onderzoek dat suggereert dat vitamine D ook een belangrijke rol speelt bij leverkanker (hepatocellulair carcinoom, HCC), de meest voorkomende vorm van leverkanker. Hoewel het onderzoek nog in een relatief vroeg stadium is, wijzen sommige studies op de potentiële rol van vitamine D in preventie, prognose en behandeling van leverkanker.

1. Hoe kan vitamine D leverkanker beïnvloeden?

Vitamine D werkt via verschillende mechanismen die relevant zijn voor leverkanker:

✅ Remming van tumorceldeling – Vitamine D kan de groei van kankercellen remmen door de activiteit van specifieke genen te beïnvloeden die betrokken zijn bij celcyclusregulatie.

✅ Inductie van apoptose – Vitamine D kan tumorcellen laten afsterven, wat essentieel is voor het beperken van de groei van kankercellen.

✅ Vermindering van ontstekingen – Chronische ontsteking van de lever (bijvoorbeeld door levercirrose of hepatitis) verhoogt het risico op leverkanker. Vitamine D heeft ontstekingsremmende eigenschappen die mogelijk het risico verlagen.

✅ Versterking van het immuunsysteem – Vitamine D speelt een rol in het versterken van het immuunsysteem, wat kan helpen bij het herkennen en elimineren van kankercellen.

2. Studies over vitamine D en leverkanker

📌 Lage vitamine D-waarden en verhoogd risico

• Verschillende epidemiologische studies hebben aangetoond dat mensen met lage vitamine D-spiegels een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van leverkanker, vooral bij mensen met leverziekten zoals levercirrose en hepatitis B of hepatitis C infecties.

📌 Vitamine D en overleving bij leverkanker

• Er is ook enig bewijs dat mensen met hogere vitamine D-waarden een betere overleving hebben na de diagnose van leverkanker, hoewel dit afhankelijk is van verschillende factoren, waaronder de mate van leverbeschadiging en de behandeling.

📌 Vitamine D-suppletie in klinische studies

• Vitamine D-suppletie wordt in sommige klinische studies onderzocht om te bepalen of het een rol kan spelen bij het verbeteren van de uitkomst van leverkankerpatiënten. Er is echter meer bewijs nodig voordat dit algemeen wordt aanbevolen.

3. Hoeveel vitamine D heb je nodig voor bescherming tegen leverkanker?

🔹 Voor preventie:

• Het wordt aanbevolen om een bloedwaarde van minimaal 75 nmol/L te behouden voor algemene gezondheidsvoordelen en mogelijk bescherming tegen leverkanker.
• Dit komt overeen met een dagelijkse inname van 25-50 mcg (1000-2000 IU) vitamine D, afhankelijk van je huidige vitamine D-status.

🔹 Bij bestaande leverziekten of kanker:

• Bij mensen met levercirrose of leverkanker kan een arts een hogere dosis vitamine D (50-100 mcg per dag) adviseren, vooral als er sprake is van een vitamine D-tekort.

4. Hoe kun je je vitamine D-waarden verbeteren?

☀️ Zonlicht – Regelmatige blootstelling aan zonlicht (15-30 minuten per dag) helpt je lichaam vitamine D aan te maken.

🐟 Voeding – Consumeer vitamine D-rijke voedingsmiddelen, zoals vette vis, eieren, verrijkte melk, en lever.

💊 Supplementen – Als je vitamine D-tekort hebt, kan suppletie van vitamine D3 (cholecalciferol) nodig zijn. Dit wordt beter opgenomen dan vitamine D2.

5. Overleg met een arts

• Bij mensen met leverziekten of die een verhoogd risico op leverkanker hebben (bijvoorbeeld door hepatitis-infecties), is het belangrijk om de vitamine D-spiegels te controleren.
• Een arts kan een bloedtest uitvoeren om te bepalen of vitamine D-suppletie nodig is en welke dosering geschikt is.

Cholecalciferol (vitamine D3) en calcifediol (25-hydroxyvitamine D) zijn beide vormen van vitamine D, maar ze verschillen in hoe ze in het lichaam functioneren en worden gebruikt.

1. Cholecalciferol (Vitamine D3)

• Oorsprong: Cholecalciferol is de vorm van vitamine D die natuurlijk wordt geproduceerd in de huid wanneer deze wordt blootgesteld aan zonlicht. Het kan ook worden verkregen via voedingsbronnen zoals vette vis, eieren, en verrijkte voedingsmiddelen, of als supplement.
• Actie in het lichaam: Cholecalciferol wordt in de lever omgezet naar calcifediol (25-hydroxyvitamine D), wat de belangrijkste vorm van vitamine D is die in het bloed circuleert en de vitamine D-status van het lichaam weerspiegelt.
• Gebruik: Cholecalciferol is de meest gangbare vorm in vitamine D-supplementen en wordt beschouwd als effectiever dan vitamine D2 (ergocalciferol) in het verhogen van vitamine D-spiegels in het bloed.

2. Calcifediol (25-hydroxyvitamine D)

• Oorsprong: Calcifediol is de geactiveerde vorm van vitamine D die ontstaat na de omzetting van cholecalciferol in de lever. Het is de vorm die in het bloed circuleert en vaak wordt gemeten om de vitamine D-status te bepalen.
• Actie in het lichaam: Het wordt verder omgezet in de actieve vorm van vitamine D (calcitriol) in de nieren, die verantwoordelijk is voor de daadwerkelijke biologische effecten van vitamine D, zoals calciumabsorptie en botgezondheid.
• Gebruik: Calcifediol wordt soms direct toegediend in plaats van cholecalciferol in gevallen van ernstige vitamine D-tekorten of wanneer de omzetting van vitamine D in de lever verminderd is (bijvoorbeeld bij leverziekten). Het wordt sneller opgenomen en heeft een langere halfwaardetijd in het lichaam dan cholecalciferol.
• 
  

Vergelijking van Cholecalciferol en Calcifediol

Wanneer worden ze gebruikt?

• Cholecalciferol (D3) is geschikt voor de meeste mensen als dagelijkse vitamine D-suppletie, omdat het effectief is in het verhogen van de vitamine D-status.
• Calcifediol wordt meestal voorgeschreven wanneer mensen problemen hebben met de omzetting van vitamine D in de lever, of als snellere effecten nodig zijn, bijvoorbeeld in gevallen van ernstig tekort of bepaalde medische aandoeningen.

Welke vorm is beter voor jou?

• Voor algemene suppletie wordt cholecalciferol (vitamine D3) vaak aanbevolen omdat het goed wordt opgenomen en effectief is voor het verhogen van de vitamine D-status in de meeste mensen.
• Voor mensen met leverproblemen of die snel een vitamine D-boost nodig hebben, kan calcifediol geschikter zijn, aangezien het al de geactiveerde vorm van vitamine D is.

Wil je meer specifieke informatie over de dosering of toepassingen van deze vormen van vitamine D?

1. Cholecalciferol (Vitamine D3)

Toepassing:

• Algemene Vitamine D-suppletie: Cholecalciferol is de meest gebruikte vorm van vitamine D in supplementen. Het is effectief voor het voorkomen van vitamine D-tekort en het bevorderen van de botgezondheid.
• Hoe het werkt: Na inname wordt cholecalciferol in de lever omgezet naar calcifediol (25-hydroxyvitamine D), die de actieve vorm van vitamine D wordt na omzetting in de nieren. Calcifediol regelt vervolgens calcium- en fosfaatniveaus in het lichaam, wat essentieel is voor botgezondheid en immuunfunctie.

Dosering:

• De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) voor volwassenen is meestal 800-1000 IU (internationale eenheden) per dag voor algemene gezondheid, hoewel sommige mensen, afhankelijk van hun bloedspiegels, mogelijk hogere doses nodig hebben.
• Bij mensen met een tekort kunnen hogere doses worden voorgeschreven, zoals 2000-4000 IU per dag. Dit moet altijd onder begeleiding van een arts gebeuren.
• Zonlicht kan de behoefte aan suppletie verminderen. Ongeveer 15-30 minuten zonlicht per dag kan helpen om voldoende vitamine D aan te maken.

Speciale gevallen:

• Kinderen: De dosering voor kinderen varieert meestal van 400-600 IU per dag.
• Ouderen: Bij ouderen kan de behoefte aan vitamine D toenemen (tot 2000 IU per dag) vanwege verminderde productie door de huid en veranderingen in metabolisme.

Bijwerkingen:

• Overmatige inname kan leiden tot vitamine D-toxiciteit, met symptomen zoals hypercalciëmie (te veel calcium in het bloed), misselijkheid, vermoeidheid, en nierproblemen. Daarom moet de dosering altijd gecontroleerd worden.

2. Calcifediol (25-hydroxyvitamine D)

Toepassing:

• Bij ernstige vitamine D-tekorten of bij mensen die problemen hebben met het omzetten van vitamine D in de lever (bijvoorbeeld bij leveraandoeningen), wordt calcifediol vaak voorgeschreven.
• Hoe het werkt: Calcifediol is de geactiveerde tussenvorm van vitamine D, wat betekent dat het sneller en directer werkt in het lichaam. Het wordt direct in het bloed gemeten om de vitamine D-status te bepalen.

Dosering:

• De dosis calcifediol hangt af van de ernst van het tekort en de medische indicatie. Typische doseringen zijn:
  • 1-2 maal per week een hoge dosis (bijvoorbeeld 50-100 mcg per dosis) voor mensen met ernstige tekorten.
  • Dagelijkse dosis: In sommige gevallen kan een dagelijkse dosis van 20-50 mcg nodig zijn om voldoende vitamine D te handhaven.
• Langzame verhoging van vitamine D-waarden: Calcifediol wordt vaak gebruikt als mensen snel hun vitamine D-niveaus willen verhogen, omdat het een langere halfwaardetijd heeft in het bloed dan cholecalciferol.

Speciale gevallen:

• Leverproblemen: Mensen met leveraandoeningen zoals levercirrose of hepatitis kunnen moeilijk vitamine D omzetten naar de actieve vorm. Calcifediol kan hen helpen omdat het al de geactiveerde vorm van vitamine D is.

Bijwerkingen:

• Overmatige inname kan leiden tot hypercalciëmie, net als bij te veel inname van cholecalciferol. Symptomen zijn onder andere duizeligheid, misselijkheid, en nierproblemen.

Wanneer gebruik je welke?

Cholecalciferol (vitamine D3) wordt over het algemeen aanbevolen voor:

• Preventie van vitamine D-tekorten.
• Ondersteuning van de algehele gezondheid, met name voor botgezondheid.
• Mensen zonder leveraandoeningen of normale leverfunctie kunnen voldoende profiteren van deze vorm.

Calcifediol (25-hydroxyvitamine D) is nuttig voor:

• Mensen met ernstige vitamine D-tekorten die snel moeten worden gecorrigeerd.
• Mensen met leveraandoeningen die de omzetting van vitamine D in de lever belemmeren.
• Snel herstel van vitamine D-niveaus, aangezien het direct in het bloed circuleert en snel werkt.

Conclusie

Beide vormen van vitamine D spelen een belangrijke rol in het handhaven van een gezond vitamine D-niveau. Cholecalciferol (D3) is meestal de eerste keuze voor vitamine D-suppletie, terwijl calcifediol nuttig kan zijn in gevallen van ernstige tekorten of leverproblemen. Overleg altijd met een arts voordat je begint met het nemen van vitamine D-supplementen, vooral als je gezondheidsproblemen hebt die de vitamine D-stofwisseling beïnvloeden.